W profilaktyce zaburzeń emocjonalnych mogących się pojawić w rozwoju dziecka, często wykorzystywane są elementy biblioterapii. Do tych celów służy literatura tworzona przez specjalistów z zakresu psychologii i pedagogiki. Dla małych czytelników przeznaczone są bajki, w których ukazane są problemy fikcyjnych bohaterów i sposoby radzenia sobie z nimi. Na tych przykładach dziecko uczy się rozpoznawać i nazywać emocje.

Elementy psychoedukacji

Dzieci nie są w stanie zmagać się z trudnymi sytuacjami bazując na własnym doświadczeniu. Bajki terapeutyczne wykorzystują techniki projekcyjne, które umożliwiają identyfikowanie się dziecka z postaciami znajdującymi się w określonej sytuacji społecznej. Czytelnik przeżywa wspólnie z bohaterami ich emocje. Może jednak zdystansować się do nich na tyle, by nie wywoływały skutków traumatycznych. Dzięki temu dziecko zdobywa wiedzę na temat radzenia sobie z sytuacjami wywołującymi lęk, gniew, wstyd lub poczucie winy. Bajki terapeutyczne ukazują pozytywne wzorce, które dziecko może w przyszłości zastosować w swoim zachowaniu.

Cechy dobrej bajki terapeutycznej

Pomimo poruszania trudnej problematyki, bajki terapeutyczne (dostępne pod tym linkiem) utrzymane są w spokojnym tonie. Jest to ważny aspekt dla uniknięcia zaburzenia równowagi psychicznej dziecka. Czytelnik nie powinien być narażony na stres związany z treścią fabuły. Pogodny nastrój opowiadania pozwala na zrozumienie dziecku – bez lęku, tego co je otacza. Ponadto terapeutyczna bajka:

• koncentruje się na problemach trudnych,
• wskazuje strategie rozwiązywania problemów,
• ma treść związaną z sytuacją, w jakiej może znaleźć się dziecko,
• ukazuje nierzeczywistych bohaterów,
• zawsze ma szczęśliwe zakończenie.

Ogólne założenia biblioterapii

Niektóre bajki terapeutyczne nawiązują do już doświadczonych przez dziecko negatywnych przeżyć i związanych z nimi emocji. Czytanie dziecku przez rodziców książki daje okazję do przepracowania z nim występujących w życiu społecznym relacji przyczynowo – skutkowych. Potrzebne jest omówienie trudniejszych fragmentów, z nawiązaniem do realnej sytuacji z otaczającego środowiska. Takie podejście daje możliwość bezinwazyjnej ingerencji w psychikę dziecka. Jednocześnie poznaje ono sposoby funkcjonowania w rozmaitych okolicznościach życiowych.

Wspieranie rozwoju przez literaturę

Przeznaczone dla starszych dzieci bajki terapeutyczne wskazują schematy rozwiązywania problemów. Ułatwiają czytelnikowi lepszy wgląd w samego siebie, poprzez konfrontowanie swoich reakcji z zachowaniem bohaterów książki. Pozwala to na wytworzenie mechanizmów kontrolowania własnych negatywnych emocji. Poznając historie fikcyjnych postaci, dziecko pozbywa się poczucia niezrozumienia i osamotnienia, jak również odzyskuje wiarę we własne możliwości.

Oddziaływanie dydaktyczno-wychowawcze

Bajki terapeutyczne ukazują środowisko społeczne pod kątem zachodzących w nim różnych zjawisk. Stymuluje to czytelnika do przemyśleń i autorefleksji. Na tej podstawie dziecko może tworzyć własną hierarchię wartości. Poznanie świata pod kątem zachodzących w nim relacji interpersonalnych jest ważnym etapem socjalizacji.

Redukcja stresu

Dla najmłodszych dzieci dobre są bajki terapeutyczne o charakterze relaksacyjnym. Działają uspokajająco w sytuacjach nadmiernego pobudzenia. Najlepiej czytać je dzieciom przed snem, aby wyciszyć emocje i wprowadzić u malucha stan odprężenia po całodniowych przeżyciach.

Zastosowanie bajkoterapii

Książki z bajkami służą rodzicom do odkrywania przed dziećmi problemów, które mogą je spotkać w życiu i przygotowania ich do tego. Są też przydatne do prowadzenia terapeutycznych zajęć grupowych w poradniach psychologicznych, domach dziecka, szpitalach. Dlatego bajki terapeutyczne powinny się znaleźć w biblioteczkach rodziców, wychowawców i psychologów.